Cette semaine, c’est à la lettre J de mon abécédaire occitan que j’ai décidé de faire une pause. Et je ne pouvais pas débuter cette lettre sans une petite information sur mon prénom en occitan. J’ai tellement eu de personne qui me demandèrent : c’est quoi ce Jacme ? Mais cette lettre est aussi l’occasion de se déplacer en Occitanie, partout en Occitanie.

Dins lo meu ABCDari i aurà una lista de nom de luòcs, mai tanben los prenoms occitans, qualques unes los mai espandits. E es justament anuèit l’escasensa de donar Jacob.

Jacòb, Prenom josiu e neerlandés.

Jacob, dona a Jacques, Jack, Jacqueish, Jakes, aquel C o K, donc lo C de Jacme es etimologic. Dins la lenga italiana oficiala avèm Jacomo. Aquel M es donc tanben en portugués, espanhòl, asturian, aragonés, catalan. Cal notar que la prononciacion occitan farà que la C es etimologica e dobla lo M, donc avèm l’escritura del poèta francofòne d’Ortès, Francis Jammes. E aital dins mantunas granda ciutat d’Occitània, la carrièra ‘James’ es pas d’origina anglesa, mas simplament l’indica qu’es la carrièra del romiu de Sant Jacme de Compotèla, d’aquel temps èra aisit d’i anar e autanplan dangierós que l’AVE-Alvia ! Aquel James es estat importat en Angletèrra, James ! Mas es pas tot … Perqué jacobin a quicòm de veire ambe Jacme ?

Jacobinisme, m., Centralisme francés o al mòde francés.

Del camin de Sant Jacme, sabèm quèran pelegrins que fasián lo camin, e qu’èran albergats ; los ostals d’albergament, los ostapitalièrs ostals, èran los jacobins ; a París, pendent la ‘revolucion francesa’ (1789), los qu’an panat a la populacion lo poder dels pòbles de França, s’amavana dins un ostal dels pelegrins de Sant Jacme, un Jacobin. Lo jacobinisme es la doctrina centralista francesa que pana als pòbles de França lo dreit a l’autodeterminacion, coma se podrà escriure a l’ONU en 1947. Mas lo Jacobinisme es encara vivent dedins l’Estat francés, malgrat aver signar la carta de l’ONU de 1947. Cal notar qu’en Occitània, i a agut mantunas revolucion abans la parisenca, cap concepte es estat bastit al entorn d’aqueles ostals dels Jacobins.

Jalès, Ardècha, 18 d’agost de 1790, 20000 reialistas s’amassan; la causa contra-revolucionària trapa un resson alprèp dels catolics lengadocians e monarquics. La tension que los opausan als protestants es agreuvada per las mesuras de la Constituante contra lo clergat e los nòbles. Junh 1790 a Nimes, los catolics son massacrats. Lo 18 d’agost, 20000 òmes s’amasan al castèl de Jalès sostengut pel comitat contrarevolucionari de Turin. L’aplèc es fait de nòbles e d’eclesiastas coma l’avesque d’Uzès, e mantunes gardas nacionals dels departaments vesins. Se bastiràn en formas d’organizacions revolucionàrias, se bastiràn en camp federatiu e elegiràn un comitat permanent.

Lo principal problèma occitan es qu’un movement popular que demanda çò qu’es normal, es de dire la carta de 1947, lo respecte d’un pòble, es sistematicament manipulat del maissant costat ; aquí ambe los Jalès d’Ardècha avèm un exemple clar de manipulacion istorica dels reialistas e ultra-catolics (dins un país republican per itsòria e anti-catolic per mantunas rasons sangnosa). Anuèit, es un vòt ultra-nacionalista francés, alara que la nacion francesa escana Occitània.

Jansemin, Gensemin, (1798-1864) Poèta occitan de l’Agenés, qu’una estatua es encara al XXIen sègle sus una plaça bèla de la ciutat d’Agen.

Aquel poèta d’Agen, qu’a una carrièra a Tolosa, es estat talament famós qu’i a una estatua que foguèt inaugurada per Frederic Mistral, fondador del Felibrige e futur prèmi Nobel de literatura, explicava «gascon totjorn, franchimand jamai» ; sembla que lo poèta es encara conegut en Agenés, mens a Tolosa ; mas aquel peruquièra, èra pas professor d’universitat, e çaquelà mai famós, al XXIensègle que los professors d’avèm anuèit a las universitats méridionales. I a guèt sempre en Occitània, pastre, o peruquièr, veire païsan, o avocats, benlèu merçants o sordats, per se levar e cridar a l’injustícia lingüistica, rarament professors d’universitat, nimai aravesques, o prefectes.

De las religions qu’an tanben marcat Occitània, aital aprèp los catars, « bons cristians », los de la glèisa « supausadament reformada », protestants, i aurà los … Jansenistas.

Jansenisme, m., Fenomèn religiós que faguèt una crisi suplementària al catolicisme integrista francés al XVIIen sègle. Dincals ans 1550, lo problèma de relacions entre la libertat umana e la gràcia es dominat per solucions qui i aviá portat Augustin. Aqueste, en reaccion contra l’umanisme pagan que disiá las possibilitats naturalas de l’òme, e donc de las piadas se trobava dins lo pelagianisme, rebaissava l’òme dabans Dieu e afirmava la seuna sanciera dependença al Dieu-Creator. D’aquí l’idèa de predestinacion gratuïta, ambe una basa simpla de fondament del mistèri del decret divin, e la de gràcia eficaça, que puja sense feblessa son efièch tot en daissant sense tocar la libertat. Tomàs d’Aquin e sos discípols i avián res cambiat e s’èran forçats d’eliminar aquestas pensadas sus las basas racionalas. Mas l’umanisme aviá fait paréisser nòvas revendicacions per las valors umanas naturalas e, per instinct, mantunes pensaires cercàvan de sortir del pessimisme augustin en donar a l’òme una melhora plaça dabans Dieu. De mai, mantuunes èran sensibles al fait de l’augustinisme tradicional semblava per una partida favorizar lo calvinisme. Dins aqueste movement, un ròtle central èra als Jesuitas, òrdre modèrne per sa situacion intramondana e las seunas preaucupacions apostolicas. Aqueste foguèt sobretot gràcia als esfòrçes dels teologians que, pauc a pauc, dins l’ensemble d’Euròpa, una teologia nòva s’enforma. Parallèlament, l’aparicion d’aquestas claus que rompàvan ambe la tradicion provòca, dins nombrosas facultats, un enredgissament de las pausicions augustinotomistas, una volontat d’arquaïsme dins las formulas que Baïus a Louvain faguèt un exemple malastrós (1567). Las novèlas teorias trapèran una expression d’ensemble dins la famosa Concordia del jesuita Molina (1588), qu’èra clarament afirmats los dos puns centrals: la predestinacion en prevision dels merites e la gràcia sufisenta, que ne deven eficaç que pel concors de la volontat umana. Aqueste manifèste provoquèt, dins lo mitan dels especialistas, polemicas que podiá preveire tota violéncia e dins que se farà lo movement jasenista. La varralha prenguèt alara un torn que politic e teologic se mesclàvan prigondament. Aquesta novèla practica religiosa cristiana condemnada pel Papa lo 31 de mai de 1653; Inocent X condemna per l’escrich Cum occasione las cinc prepausicions donadas a Jansenius. Louis XIV de France anirà veire que los escriches papals son ben respectats per las populacions, sovent contra l’absolutisme reial; farà signar a la ierarquia religiosa un formulari reconeissant los escriches papals. Mantunas populacions partiràn de l’Estat reial francés.

E cada còp, l’unica solucion per els, es estat la mòrt, o mudar ; l’Estat francés es sempre un Estat de violéncia, jamai lo respecte de la diversitat umana. e malgrat tot, aquestas religioses, o populacion de religion non integrista catolica, avián un grand respecte de la lei comuna.

Jaume Ier d’Aragon, comte de Barcelona, conquerís Valéncia als arabes; es a partir d’aquel moment que los occitans son cridats per repoblar lo territòri, qu’es devengut aital un país de lenga catalana.

Una de las grandas romanças basicas de l’Euròpa occidentala es nascuda en Occitània, d’aquel temps las ribas de Gironda èran totas de lengas occitanas, se parlava de Lemosin a l’èst e de gascon a l’oèst. Un sol escrich a basat mantunes autres actes culturals europèus, dinca las simfonias del XIXen sègle.

Jaufré Rudèl, (XIIen sègle), Prince de Baia, Jaufré Rudel anguèt a la IIena crozada en companhia d’Alfòns Jordan, comte de Tolosa, de Guilhem Talhafèr, comte d’Angolesma, d’Uc VII de Lisinhan, comte de la Marcha. Macabrun, dins la mitat de l’an 1148, manda la seuna cançon Cortezament vuelh comensar a Jaufré Rudel ultra mar. Se pensèt que Jaufré Rudel èra revengut a Blaia per tornar un segond còp a la Tèrra de Jerusalèm, que s’èra mòrt al sièti de Damàs en 1149. Sembla èstre cadut amorós d’una dama establida en Orient, e que, per rasons materialas o per motius psiquologics, aqueste amor siaguèsse damorat de long. De tot biais, la legenda de l’amor de long s’establiguèt de bona ora, coma o explica la nòta biografica de la Vida (XIIIen sègle). Petrarc n’es profondament impressionat, que parla (Trionfi III) de Giaufrè Rudel, chusò la vela e.l remo a cercar la sua morte (Jaufré Rudel, ambe lo cèl e la rama a la recèrca de la seuna mòrt). Lo poèta catalan Huc Bernat de Rocabertí, dins la Comedia de la glòria d’amor (~1460) dirà Rudel en companhia de Tristan, d’Arnaut Daniel, de Bernart de Ventadorn e de Dante. Lo romantisme a fait de Jaufré un dels erois, de l’Uhland e de Heine en Alemanha a Carducci en Itàlia e Edmond Rostand en França (La Princesse lointaine). La simplicitat de l’estile e la vertat de l’inspiracion, un climat d’intimitat e de recuèlhament an fait lo succès dels poèmas de Jaufré, que se caracterizan atanben per una prigonda mistica certana a tal punt que se vei la dama lontana la Vièrge Maria, interpretacion qu’es çaquelà de refusar. L’intensitat del sentiment poetic arriba, vertat, de la lancinenta nostalgia de l’abséncia .un dels elements del joi d’amor-, seguissent la paraula de sant Bernard: Ubi viget amor, ibi viget languor si absit quod amatur («Ont règne l’amor, règne atanben lo langui se l’objècte es absent»). Es un tèma dels trobadors occitans, a Blaia e en Aquitània.

Sempre la cultura occitana, aurà estonat las nacions europèas, parier per Joan Jaurès. Lo nacionalisme expansionista francés l’aurà assassinat.

Jaurés, Joan, (1854-1914), Grand òme politic d’Occitània que fabriquèt un novèl socialisme, fondator de L’Humanité. Parlava occitan pendent las seunas campanhas electoralas; es una tradicion que se perdurèt dinca las annadas 50, sense assegurar una pausicion politica dins la Constitucion republicana francesa.

Castigar las minoritats, es pas sonque la causa de l’Estat francés, reial o republican ; l’Estat de Castilha e d’Aragon tanben i aurà participat ambe l’ajuda de l’ideologia papista (benlèu mal intepretada, mas aital foguèt), totparier.

Josius, expulsions dels, f., [1290-1492] Aprèp èstre estats expulsats de mantunas principautats alemandas, d’Anglatèrra en 1290, de França en 1394, los josius son fins finalas fòrabandits d’Espanha en 1492, per Catarina la Catolica; aquestas expulsions an provocat immigracions nòvas per l’Orient. Los expulsats exiliats espanhòls (lo Sefardim) an ganhat l’Empèri Otoman, que lor duèrbe las pòrtas; an fait estapa en Itàlia ont, protegits pels papas, es explicat que lors condicions de vida èran convenables. Las comunautats espanhòlas s’en anirà s’installar a Corfòu, Constantinòpol e Salonica; mantunes gropes s’amagèran tanben a Bordèu e Baiona. Los josius d’originas alemandas atanplan que mantunes franceses del nòrd de l’Estat reial (los Asquenazim) s’en son anats en Polònia que Boleslas lo Chaste, tre 1264, lor donava tèrras e estatuts favorables. En 1269, Loís IX decidís que la populacion josiva del seu reialme portarà «sus lor vestit de dabans, dabans e darrièr, una peça de futre o un linçol jaune.», aiçò que serà aplicat sus las tèrras del rei o la que s’adoba del poder reial francés. 1498, una ordonança deLouis XII de France expulsa los josius de Provença. 1512, Loís XII de França impausa los «novèls cristians», es a dire als josius convertits venent de la península iberica, de pagar 5.000 liuras.

En Occitània, son alara venguts, e son estats arcuelhits, coma es normal per un pòble qu’es castigat tanben per un poder vengut del nòrd, i a agut tanben Josius d’Occitània per los arcuelhir ; se cal remembrar que Narbona èra una ciutat de tres religions : cristiana, josiva e musulmana. La diferéncia religiosa es gaire un problèma aquí, de moment que la lenga e la cultura es coneguda e respectada. Lo modèl occitan del temps aquel, es ara en Catalonha del XXIen sègle. Non cal pensar que los Occitans an coma modèl lo sistèma integrista castilhan o francés, es eretge lo que pensa aital, o simplament manipulat pel sistèma parisenc, l’oblidança istorica es alara essenciala.

Judèu-occitan, m., Forma de l’occitan parlada pels josius occitans. S’i a escrich literatura. A partir de la Revolucion parisenca s’en a començat de caure l’usança e, durant la Segonda Guèrra Mondiala, qu’un fum de locutors son estats assassinats pels nazis. Las darrièras personas que lo sabián parlar vivián dins la region d’Avinhon. En 1977, s’es atudat sancierament.

La basa de la civilizacion occitana es cristiana, aquò vòl pas dire integrista coma lo cristiana catolic francés, luènh d’aiçò.

Justificacion, f., Doctrina cristiana de la justificacion de l’òme per Dieu exprimís al encòp l’exigéncia radicala que Dieu al envèrs de l’òme que non respond an aquesta exigéncia. La justificacion manten aital la justícia de Dieu, qu’a pas «per mestièr de perdonar», aital que la mocandariá n’èra la de Voltaire, e anonça lo retorn del jutjament en gràcia, quand Jèsus moriguèt condemnat, el l’inocent, per faire viure los òmes, sos accusators copables. Per sa formulacion juridica abrupta, per la seuna aparenta immoralitat, pel seriós qu’establiguèt dins los rapòrts mortalament conflictuals entre l’òme e Dieu, la doctrina de la justificacion es al còr de tota la tradicion teologica venguda de la Bíblia. La justificacion del pescaire consistís per aquela dins la descripcion del rapòrt de gràcia, d’una gràcia activa e creatriça, entre Dieu e l’òme. Èstre justificat, es èstre agreat per un amor que mata l’orgulh e idealiza l’umilitat. La justificacion s’opausa aital al legalisme, que compta suls merites de l’obeïssença, coma çaquelà al libertinisme, qu’especula sus l’insconsciéncia o l’impoténcia de l’indulgéncia. La doctrina de la justificacion tòrna aparéisser al primièr plan de la pensada teologica tre que lo cristanisme risquèsse d’aflaquir dins una morala de la vertut progressiva o de pujar dins un jutjament impenetrable. Augustin e Lutèr son aital los dos mai grands noms de la tradicion teologica occidentala. Auèi, que l’òme tremola pus pel seu salut etèrnal, la doctrina de la non-justificacion de l’òme per el-meteis garda tota la seuna activitat, se se pòt dire, secularizada. Se manifèsta, dins l’ateïsme de Sartre per exemple, coma lo refús de tot ensag per justificar a priòri o a posteriòri los risques de la libertat e coma una modèsta convidacion a agir, sense pretendre se sauvar semeteis.

Chronique de Jacme Delmas – Blog : , partenaire de Toulouse Infos