La logica de la comunicacion, de la modernitat actuala, e presenta, explica lo provèrbi o arreporèr chinés per debutar una bona conversacion, un bon esambi : Èstre aimable es èstre invensible.

Aquela frasa, e malgrat l’amor cortés, fondament de la civilizacion occitana, sèm estat vençut a Murèt, o Castilhon, o bastut sul terrenh de las transmissions nobilièras en Provènça o Bearn-Navarra.

De fait se pòt probar sovent mas cal apondre quò sec que quora se parla occitan de faiçon aimabla a un francés la causa es bravament diferenta, benlèu del fait de las batèstas qu’avèm perduda, la rason militara sembla èstre superiora a tot.

La dilemma es clara, lo Francés supòrta mal que sa lenga fosquèsse remandada als tempses los pus òrres de l’Edat  Mejan,  del  temps  qu’èra  gaire  res  en  Euròpa,  e  que  los  Trobadors  fasián,  coma  l’administracion d’Aquitània, la referéncia per la bona gestion dels territòris (lo mot territòri es emplegat al mòde tecnocratic d’anuèit).

Es aiçò que fasèm per un cap francés quora li parlèm occitan per çò qu’es sovent e sonque de las elitas letradas, sovent parisencas o ensenhadas dins las grandas escòlas.

Pel de mai de la populacion, la paura en general, li a calgut s’adaptar als rics, alara perqué pas a una lenga un pauc diferenta, e una lenga aucuelhenta !

L’arrogança es causa de l’elita, e particularament al nivèl de la ierarquizacion lingüistica republicana francesa.

Quora una professora d’universitat tolzana repotega perqué «cal pas emplegar lo patois» per la promocion d’un musèu public, es de l’arrogança elitària, mai tanben una ataca de mai contra una lenga de locutors e locutriças que faguèron Tolosa, la ciutat de qué n’es l’elegida ; es paradoxal.

Acte  public,  de sensibilitat  baissament  politica,  las  consequéncias  d’aquel acte son estats  una perseguida sosterrana de la repression lingüistica francesa a Tolosa, Tolosa que se semblava despertar sul tèma, dins la dignitat e en patz.

Donc en matièra de diversitat umana, l’acte es estat una catastròfa.

Cada Francés que refusa (aquí al país o en França) de far un pichon esfòrç d’entendre l’occitan practica un acte de destruccion patrimoniala a Tolosa ; lo patrimòni es aquí immaterial ; cada Francés, ciutadan d’un republican, que demanda, o remanda l’esfòrç de traduccion al pus feble donc al minorizat occitan, practica la destruccion patrimoniala de la lenga de Tolosa … es un pauc coma se las glèisas de Tolosa èran destrusidas pauc a pauc, o coma se una paret romana de Tolosa enterrada dins un òrt prestigiós, es quitament vulgar.

Dins aquela condicion, se la comunicacion es èstre aimabla, quora un Francés crida « en français s’il vous plait » es un acte de mesa en dangièr d’un patrimòni tolzan, d’una lenga vesina, d’un pont dementre las lengas latinas, es una volontat politica d’entendre la diversitat (qu’es pas la multiplicacion de las botigas culturalas), d’entendre que lo multilingüisme es la règla umana sobre la planèta, levat ont i a agut repression lingüistica, especialament en França del passat e del present, e en particular a Tolosa.

Ambe França, Occitània fauta de terrenh comun per poder comunicar, e França, ambe la seuna ignorança, non sap ajudar.

Jacme Delmas